Pulmologija – Tuberkuloza
Tuberkuloza je zarazna, epidemijska bolest koja se može lečiti, izlečiti I prevenirati. Tuberkulozu izaziva bakterija Mycobacterijum tuberculosisi najčesce zahvata pluća (plućni parenhim i bronhijalno stablo), ali takođe I druge organe i tkiva (vanplućna tuberkuloza) Bacil tuberkuloze je otkrio Robert Koch 24. marta 1882. godine, pa se zato i zove Kohov bacil, za čije otkriće je dobio Nobelovu nagradu. Bacil tuberkulozese u 98% slučajeva širi vazdušnim, kapljičnim putem, kada oboleli od TBC pluća kijanjem, kašljanjem, govorom izbacuju bacile TBC u vazduh sitnim kapljicama.
Svaki organizam inficiran Mycobacterium TBC ne oboli od tuberkuloze. Samo 10% od inficiranih osoba se razboli od aktivne tuberkuloze. 5% sveže inficiranih dobije klinički manifestnu tuberkulozu i javlja se lekaru u toku prve godine, kod drugih 5% bolest se javi nakon više godina ukoliko dođe do imunosupresije organizma. U rizične grupe spadaju oboleli od dijabetes melitusa, pacijenti na dijalizi, HIV pozitivni, alkoholičari i narkomani, pacijenti koji se iz bilo kog razloga leče imunosupresivnom terapijom (sistemske bolesti vezivnog tkiva, transplantacija organa), vulnerabilne grupe (beskućnici, zatvorenici)
Simptomi
Simptomi kod osobe obolele od plućne tuberkuloze su: kašalj, iskašljavanje, krv u ispljuvku, bol u grudima, slabost, malaksalost, noćno znojenje, gubitka apetita i telesne težine. Neophodno je da svaka osoba koja kašlje duže od tri nedelje, i ima druge navedene simptome, da se obavezno javi lekaru.
Dijagnoza
Dijagnozu postavlja isključivo pulmolog nakon uzetih anamnestičkih podataka i pregleda. Mnogi od ovih simptoma mogu da izostanu. Za dijagnozu radiografija grudnog koša je prva, neophodna, najvažnija dijagnostička metoda. Ukoliko postoji sumnja na neku drugu bolest, lekar Vam može savetovati skener grudnog koša. Za definitivnu dijagnozu neophodan je pregled ispljuvka na acidorezistentne bacile. Potreban jutarnji uzorak sputuma tri dana za redom. Ukoliko pacijent nije u mogućnosti da da adekvatan uzorak, radi se bronhološko ispitivanje.
Prvi rezultati se dobiju nakon mikroskopskog pregleda sputuma i nalaza acidorezistentnih bacila TBC i mogu biti izdati u roku od 24 h.
Drugi rezulat se očekuje od 3 do 8 nedelja (nakon zasejavanja na LOW pudlogu) što predstavlja zlatni standard u dijagnozi tuberkuloze. Nakon izolacije bacila TBC neophodno je uraditi i test osetljivostirezistencije Mycobacterium TB na lekove tzv. antituberkulotike.
Testiranje da se utvrdi da li su stekli imunitet na infekciju bacilima TBC radi se Mantoux testom (najčešće se radi kod dece iz kontakta sa obolelim od TBC). Ukoliko je test jako pozitivan rade se dalja ispitivanja i odlučuje o primeni hemioprofilakse. Ovim testom se ne postavlja dijagnoza TBC, već samo utvrđuje prisustvo infekcije.
Ako je bolesnik bio bacilaran (pozitivan) glavni kriterijum za izlečenje je trajna negativizacija iskašljaja tj. da se bacil vise ne pojavljuje u kulturama (LOW)
Lečenje pacijenata sa tuberkulozom
Lečenje, često I dijagnostika pacijenta započinje u bolničkim uslovima. Lečenje se nastavlja u ambulantnim uslovima, u Dispanzerima za plucne bolesti i TBC gde se prate laboratorijske analize, rade kontrolni rendgenski snimci pluća, pregledi sputuma (ARB, LOW) Svi lekovi za lečenje tuberkuloze su dostupni, besplatni. Obavezno je I omogućeno i pacijentima koji nemaju zdravstveno osiguranje lečenje od ove infektivne bolesti. Tuberkuloza se leči antituberkuloticima, to su lekovi koji deluju baktericidno i bakteriostatski na bacil TBC. Lekovi prve linije za lečenje TBC su: Izoniazid (H), Rifampicin(R), Pirazinamid (Z), Etambutol (E), Strepotomicin (S). Rezervni antituberkulozni lekovi su poslednja šansa za lečenje hronične I MDR TBC. Lečenje zavisi od toga kojoj kategoriji obolelih pripada pacijent, da li je novo oboleo, da li je predhodno lečen, lečenje nakon prekida, zatim da li se radi o hroničnoj MDR TB (pozitivan sputum i posle ponovnog nadziranog lečenja). Lečenje novoobolelog pacijenta započinje inicijalnom fazom u trajanju od 2 meseca, sa 4 primarna antituberkulotika (HREZ). Nastavlja se produženom fazom u trajanju od 4 meseca, sa primenom 2 leka (HR). Bolest ukoliko se ne leči redovno – napreduje, lečenje je neuspešno , vodi do stvaranja rezistencije – ne reagovanja na terapiju osnovnim lekovima, dovodi do stalne zaraznosi pacijenta I sirenja infekcije, lošeg I ismrtnog ishoda
Pacijent oboleo od TBC pre početka terapije mora biti upoznat sa tim da je terapija duga, i da svakodnevno, redovno mora da se koristi više lekova da bi doslo do izlečenja. Neophodne su I redovne kontrole, redovno praćenje laboratorijskih analiza krvi, kontrolni rendgen pluća, pregled sputuma. Privremena radna nesposobnost započinje od postavljanja sumnje na aktivnu, zaraznu bolest, koja traje i nakon postavljanja djagnoze i za vreme trajanja terapije.
Svi pacijenti sa tuberkulozom u Srbiji imaju pristup sistemu DOTS koji se zove direktno opservirani tretman. To je svetski priznat sistem kao najbolji za lečenje tuberkuloze i rezistentne tuberkuloze. To znači da se svaka doza lekova uzima pod nadzorom medicinske sestre, o čemu ona vodi evidenciju.
Prevencija
Preventivne mere su rano otkrivanje obolele osobe, izolacija i lečenje obolelog kao izvora zaraze. Obavezna je vakcinacija BCG vakcinom na rodjenju, a najkasnije do navršene prve godine zivota. Nije predviđena revakcinacija (od 2004. god.) Epidemiološki nadzor nad TBC: potrebno je aktivno traženje eventualno obolelih pregledom svih osoba iz kontakta (deca, starije, bolesne osobe) – porodični kontakti. Potrebno je pregledati I osobe iz čestog kontakta sa obolelim iz radne sredine, škole I osoba iz povremenog kontakta.
