Pulmologija – Spirometrija
Spirometrija je standardizovana, objektivna, neinvazivna metoda kojom se meri osnovna funkcija pluća odnosno količina vazduha koji se udiše I izdiše iz pluća u funkciji vremena. Spirometrija se izvodi u cilju utvrđivanja prisustva ili odsustva plućne bolesti, otkrivanja ranih promena I progresije bolesti pluća, radi procene stepena plućnog oštećenja, praćena izloženosti aeropolutantima okoline ili na radnom mestu, kao I procene efekata terapije. Za pravilnu procenu potrebna su ponavljana merenjato kom vremena. Spirometrija je metoda komplementarna sa durgim dijagnostičkim postupcima u okviru dijagnostike plućnih bolesti (radiografija, kompjuterizovana tomografija, ostala funkcionalna dijagnostika). Postoje različititi tipovi spirometara Većina njih meri protok direktno, azatimsekompjuterskipreračunavavolumen vazduha, arezultatimerenja , parametri plućne funkcije, prikazani su u numeričkoj formi. Ostvareni rezultatiuapsolutnimvrednostimaporedesesapredviđenim (referentnimvrednostima) I izražavaju se u procentima predviđenih normi automatski uz pomoć softwer-a. Kod nas se koriste referentne vrednosti Evropske zajednice za ugalj i čelik (ECCS 1993). Kvalitet izvođenja testa je veoma važan, da bi se dobili upotrebljivi, tačni i ponovljivi rezultati, tj. najbolja moguća vrednost plućne funkcije u tom trenutku vremena. U protivnom, rezultat može biti netačno interpretiran. Osoba koja izvodi merenje treba da je dobro obučena, da bi stekla veštinu merenja i razumela kako dobiti najbolji rezultat pacijenta. Da bi se postigla tačnost merenja neophodna je saradnja između ispitivane osobe i ispitivača. Izveštaj obavljenog merenja se odštampa i izdaje ispitaniku u papirnoj formi.
Rezultat tumači lekar pulmolog.
Šta se meri spirometrijom?
Spirometrija uključuje merenje osnovnih parametara plućne funkcije : IVC (vitalni kapacitet),FVC (forsirani vitalni kapacitet), FEV1 (forsirani ekspirijumski volumen u prvoj sekundi), FEV1/FVC odnos, PEF (vršni ekspirijumski protok) , FEF (forsirani ekspirijumski protok) pri različitim volumenima pluća (75% 50% 25%), i drugih.
Izvođenje spirometrije
Spirometrija se meri forsiranim manevrom: posle maksimalnog udaha sledi brz i snažan izdah , koji treba da traje dok se ne istisne sav vazduh iz pluća, zatim usledi ponovni snažni udah. Pre izvođenja testa u kompjuter se unose podaci:pol, životna dob, visina, težina, rasa, pušački status. Pre izvođenja testa ispitanik se pozicionira u stolicu sa naslonom i ukratko mu se objasni manevar izvođenja testa. Spirometrija se izvodi u sedećem stavu. Ispitanik sedi u stolici uspravno, sa stopalima na podu, noge ne treba da budu prekrštene, da nema odeću koja ga steže, sa protezom u ustima i stavi mu se štipaljka na nos. Ispitanik najpre mirno diše preko usnika (filtera), zatim učini duboki puni udah i odmah zatim brz i snažan potpuni izdah, i završava potpunim snažnim udahom, a sve vreme sluša uputstva obučenog lica.
Kontraindikacije za izvođenje testa su sveži infarkt miokarda u poslednjih mesec dana,hemoptizije nepoznatog porekla, pneumotoraks, sveža plućna embolija, nestabilni kardiovaskularni status, skorašnja hirurgija oka, , aneurizma (toraklna, abdominalna, cerebralna), skorašnje abdominalne i grudne hiruške procedure, akutni poremećaji koji ometaju izvođenje testa (povraćanje, proliv, i sl.).
Standardi kvaliteta spirometrije
Na osnovu konsenzusa ATS/ERS (American Thoracic Society/European Respiratory Society) Task Force 2005 (radne grupe) sačinjen je vodič za standardizaciju kvaliteta izvođenja spirometrije, koji podrazumeva ispunjenje određenih kriterijuma:
1. Kriterijum prihvatljivosti: volumen ekstrapolacije mora biti <150ml, tj. Krivulja protok/volume strmi i nagli početak ekspirijuma;oštar vrh, a kriva glatka i bez artefakata; manevar se izvodi maksimalno forsiranim inspirijumom/ekspirijumom, bez zatvaranja glotisa ili bloka ustima ili jezikom, bez kašlja ili efekta curenja tokom ekspirijuma. Ekspirijum treba da traje najmanje 6 sec, a da kriva volumen /vreme postigne plato u ekspirijumu. Kod opstruktivnih poremećaja ventilacije pluća ekspirijum može da traje i značajno duže.
2. Kriterijum reproducibilnosti: za parametre FEV1 i FVC razlika između dve najbolje izmerene vrednosti treba da bude <150ml ili <5%.
Potrebno je postići najmanje 3 prihvatljive i 2 pnovljive krive protok/volumen. Ako ovi kriterijumi nisu zadovoljeni potrebno je ponavljanje merenja. Dozvoljeno je maksimalno 8 pokušaja (ponavljanja) pri jednom merenju.
Primena spirometrije u praksi
Pomoću spirometrije pre svega razlikujemo opstruktivni i restriktivni a moguć je i mešoviti tip poremećaja ventilacije. Opstrukcijski poremećaj ventilacije pluća najčešće viđamo kod astme i HOBP (hronična obstruktivna bolest pluća), te je ovaj test zlatni standard u postavljanju dijagnoze ovih bolesti. Restriktivni poremećaji ventilacije pluća se karakterišu gubitkom volumena pluća i mnogo su ređi. Viđamo ih obično kod plućne fibroze, bolesti plućne maramice, bolesti zida grudnog koša, neuromišićnih bolesti, posle pneumonektomije, kod plućnog edema, gojaznih itd. Mogući su i mešoviti poremećaji ventilacije (npr. pušač koji ima plućnu fibrozu. Tada su potrebni i drugi funkcionalni testovi (bodipletizmografija, difuzija pluća).
U našoj ustanovi spirometrija se koristi rutinski u svakodnevnoj kliičkoj praksi.
