Kardiologija – Kardiovaskularni sistem
Šta je kardiovaskularni sistem?
Kardiovaskularni sistem je sistem organa u ljudskom telu kojim se obezbedjuje brzi put transporta kiseonika, hranjivih materija, hormona, brojnih neurohumoralnih supstaci, kao i supstanci koje će se preko bubrega izlučiti iz organizma. Glavna uloga je razmena materija u organizmu, kako između ćelija jednog sistema i više organskih sistema, koji mogu biti i udaljeni jedan od drugog, tako i između ćelija i spoljašnje sredine.
Šta čini kardiovaskularni sistem ?
Kardiovaskularni sistem čini: srce, čiji je zadatak da ispumpava krv i vaskularna mreža krvnih sudova koju čine arterijska, venska i limfatična komponenta.
Srce je mišićna pumpa koja potiskuje krv u krvne sudove, ali ima i endokrinu ulogu kao i ulogu senzora. U stanju je, da osima što pumpa krv reguliše i količinu krvi i krvni pritisak. Funkcionalno, srce se deli na “desno i levo srce”. Desno srce kontrakcijama potiskuje krv u pluća odnosno mali (plućni) krvotok. Levo srce potiskuje krv u sistmasku cirkulaciju (veliki) krvotok.
Desno srce čini: desna predkomora, trikuspidalni zalistak (koji odvaja i spaja desnu komoru i predkomoru) i desna komora. Iz desne komore krv ide u plućnu arteriju.
Levo srce čine: leva predkomora, mitralni zalistak (koji odvaja levu predkomoru od leve komore, sprečeva da se krv vraća iz komore u pretkomoru) i leva komora. Iz leve komore preko aortnog zaliska krv ide u aortu, a potom u veliki krvotok.
Rad srca kao pumpe je rezultat automatkog stvaranja impulsa u specijalizovanim ćelijama sinoatrijalnog čvora (SA-čvor).
SA čvor je prirodni vodič srčanog ritma, pejsmeker, odgovoran za pokretanje srčanog ciklusa. Nalazi se na spoju gde gornja šuplja vena ulazi u desnu predkomoru. Iz SA čvora impuls ide sprovodnim sistemom, preko AV čvora, leve i desne grane His-ovog snopa do mišićnih ćelija srca, što dovodi do kontrakcije.
SA čvor je inervisan vlaknima simpatičkog i parasimpatičkog nervnog sistema (n.vagusa) koji svojim antagonističkim dejstvima menjaju srčanu frekvenciju. Uloga simpatičkog sistema je da ubrzava, a parasimpatičkog sistema da usporava srčani rad. Upadljive promene srčane frekvencije su određene i nivoom hormona tirodne žlezde. Tako, pojačana funkcija štitne žlezde lučenjem hormona ubrzava, dok smanjena funkcija štitne žlezde umanjenjem lučenja hormona dovodi do usporavanja srčane frekvencije.
Šta čini veliki krvotok ?
Veliki krvotok je sistem krvnih sudova koji čini vaskularno korito kojim se krv iz levog srca pumpa do svih tkiva i organa, izuzev pluća, i potom vraća u srce venskom mrežom. Naime, srce kao pumpa potiskuje krv iz leve komore kroz aortu u arterijsku mrežu krvnih sudova i do svih tkiva (Označeno crvenom bojom na slici). Krv koja je tkivima prenela kiseonik, koja je sada osiromašena kiseonikom i sada sa visokom koncentracijom ugljen-dioksida, vraća se sa perifernih tkiva prvo venulama, potom venama i preko gornje i donje šuplje vene u desnu predkomoru srca. Iz desne pretkomore preko trikuspidalnog zalistka krv ide u desnu komoru (označeneo plavom bojom na slici), pa u pluća, gde se obogaćuje kiseonikom. Postoje specifični delovi velikog krvotoka koji su drugačiji, sa posebnim ulogama i značajem za organizam. Tako imamo: moždanu cirkulaciju, srčanu vaskularnu mrežu (koronarna cirkulacija), bubrežnu cirkulaciju, mrežu krvnih sudova gastrointestinalnog trakta, od kojih svaka ima specifične karakteristeke i omogućavaju organima koje vaskularizuju pravilno funkcionisanje.
Šta čini mali krvotok?
Mali krvotok čini sistem krvnih sudova kojim se krv iz desne srčane komore, upumpava u pluća, gde se oslobađa ugljen dioksida i obogaćuje kiseonikom koji se vezuje za hemoglobin u krvi i putem plućnih vena odvodi u levu predkomoru. Mali krvotok čine: plućna arterija, plućne arteriole, kapilari, venule, manje vene koje se slivaju u veće a potom četiri plućne vene kojima se krv uliva u levu prekomoru. Plućna cirkulacija krvi ili mali krvotok je deo opšte cirkulacije krvi. Zahvaljujući malom krvotoku, vrši se stalna razmena gasova u organizmu.
Krv cirkuliše krvnim sudovima. Mrežu krvnih sudova u organizmu čine arterije, arteriole, kapilari, venule i vene. Zidovi arterija su elastični, ali i dovoljno jaki da opstaju pod visokim pritiskom i da se ne ozlede. Arteriole su manje od arterija i ne mogu da se vide golim okom, dovode krv do kapilara i protok krvi kroz njih je regulisan od strane autonomnog nervnog sistema i hromona. Glavna funkcija arteriola je regulacija krvnog protoka prema kapilarima, širina njihovog promera (lumena) može da se menja u zavisnosti od potreba organizma. Lumen se povećava kao posledica širenja krvnih sudova (vazodilatacije) i umanjuje kao posledica sužavanja krvnih sudova (vazospazma). Promer krvnih sudova određuje veličinu protoka. Kapilari su najmanji i najbrojniji krvni sudovi u organizmu. Prečnik kapilara je 5-10 mikrometara, a njihov zid se sastoji od samo jednog sloja epitelnih ćelija i što omogućava dobru razmenu materija između krvi i tkiva i to: gasova (kiseonik / ugljendioksid), šećera, amino kiselina i vode. Zidovi vena, za razliku od arterija, nemaju mišićna vlakna, unutar lumena postoje zalisci, koji kao lestvice sprečavaju da se krv vraća.
Limfni sistem čine limfni kapilari, limfni kanali i limfni čvorovi. Njegova glavna uloga da vrati tečnost u centralni sistem krvotoka preko dva glavna limfna suda koji se nalaze pored aorte i ulivaju se u venski sistem na mestu spajanja jugularnih i potključnih vena.
Limfa je tečnost koji teče limfnim sistemom, i najvećim delom je čini tečnost slična krvnoj plazmi, i čiji je sastav promenjiv, jer konstatno razmenjuje materije sa međućelijskom prostorom. Limfa vraća u venski sistem proteine i višak međućelijske tečnosti, prenosi masti iz sistema varenja, ali ima druge uloge.
Šta teče našim arterijama i venama?
Sistem krvnih sudova koji nazivamo i vaskularno korito je zatvoren sistem kroz koji prolazi krv. Uloga krvi je kompleksna. Najznačajnija je svakako prenos kiseonika u tkiva i transport ugljen dioksida od tkiva do pluća, prenos hranjivih materija i odnošenje produkata metabolizma ćelija. Krv je bogata ćelijskim elementima: eritrocitima( koji su odgovorne za transport kiseonika-koji se vezuje za hemoglobin), leukocitima (bela krvna zrnca-koja brane organizam od infekcije) i trombocitima (koji imaju ulogu u koagulaciji krvi). Krv čini kariku u komunikaciji između topografski udaljenih organa, a koji su funkcionalno povezni. Endokrine žlezde ostvaruju svoju funkciju izlučujući hormone u krv. Pored toga postoji čitav spektar različitih uloga u organizmu koje se ostvaruju preko krvi.
Zakažite Vaš specijalistički pregled kardiologa u Euromediku.
