Gastroenterologija – Funkcionalne bolesti jednjaka
Uzimanje hrane zahteva njeno sprodjenje od usta ka želucu i uglavnom zavisi od urednog funkcionisanja peristaltičkih pokreta u jednjaku. Ova faza gutanja je nevoljna. Traje oko 15 sekundi. Propagacija bolusa kroz jednjak iznosi 3-4 cm/s. Peristaltički pokreti jednjaka uzrokuju njegovo pražnjenje od bolusa hrane za 8-10 sekundi, dok tečnost ukoliko se unosi u uspravnom položaju prolazi kroz jednjak za svega nekoliko sekundi. Motorni poremećaji jednjaka predstavljaju široku grupu oboljenja koja nastaju zbog poremećaja u kontrakcijama tela jednjaka I zbog poremećenog funkcionisanja gornjeg i donjeg ezofagealnaog sfinktera. Zbog neadekvatnog funkcionisna jednjaka nastaju sledeći simptomi – otežano gutanje uz bol u grudima, osećaj zastajanja hrane kao i vraćanje sadržaja iz želuca u jednjak (regurgitacija). Veoma često ovi simptomi se pogrešno pripisuju oboljenjima srca ili pluća. Do sada nema univerzalno prihvaćene klasifikacije poremećaja motiliteta jednjaka.
Ezofagealni motorni poremećaji se generalno mogu podeliti na primarne i sekundarne.
Sekundarni se javljaju u sklopu sistemskih bolesti kao što su: dijabetes, poremećaji vezivnog tkiva, dermatomiozitis, sklerodermija, amiloidoza, alkoholizam, Šagasova bolest i razne vrste neoplazmi (najčešće adenokarcinomi kardije).
Primarni poremećaji motiliteta jednjaka se najbolje klasifikuju u zavisnosti od tipa poremećaja inervacije tela jednjaka i donjeg ezofagealnog sfinktera Na osnovu takve klasifikacije svi primarni poremećaji motiliteta jednjaka se mogu podeliti u pet grupa: ahalazija, difuzni spazam jednjaka, hiperkontraktilni jednjak, hipokontraktilni jednjak i nespecifični motorni poremećaji jednjaka.
Difuzni spazam jednjaka (DSJ) se definiše kao stezanje jednjaka skoro celom njegovom dužinom i predstavlja oštećenje mišićne peristaltike jednjaka uzrokovane poremećenom inervacijom zbog koje se javlja otežano gutanje i bol iza grudne kosti. Ovaj poremećaj motiliteta je nepoznate etiologije, najverovatnije nastaje zbog poremećaja aktivnosti propulzivnih kontrakcija u telu jednjaka nastalih nakon akta gutanja, tako da umesto normalnih peristaltičkih kontrakcija koje potiskuju hranu put napred (propulzivne kontrakcije) dolazi do spazama tela jednjaka koji ne pomeraju hranu (nepropulzivne kontrakcije). U 30% osoba sa ovim poremećajem donji ezofagealni sfinkter jednjaka takodje može biti u spazmu. Dominantni simptomi DSJ su iznenadan jak bol iza grudne kosti sa projekcijom u leđa i vilicu, može trajati od nekoliko sekundi do nekoliko minuta. najčešće praćen otežanim gutanjem čvrste i tečne hrane. Bolovi variraju od blagih do izuzetno izraženih Bolvi nekada nisu povezani sa gutanjem javljaju se iznenada čak i u snu kada probude bolesnika. Ove pojave se dešavaju bez jasnih povoda i nepoznate su etiologije. Simptomi su obično povremeni i tipično su neprogresivni. Upravo taj nedostatak simptomatske i manometrijske progresije odvaja DSJ od drugih ezofagealnih uzroka bola u grudima (ahalazija, karcinom jednjaka) i angine pectoris. Disfagija može biti potencirana u slučaju unošenja izrazito hladne ili tople tečnosti ili hrane. Oboljenje se javlja češće kod anksioznijih osoba. Endoskopski posmatrano lumen jednjaka je obično normalnog izgleda ali se mogu videti veoma izražene peristaltičke kontrakcije, odnosno spazmi tela jednjaka naročito u distalnoj trećini. Tokom endoskopije treba posebno obratiti pažnju na prisustvo znakova GERB-a (ezofagitis, ulceracije ili suženja). Manometrija predstavlja „zlatni standard“ u dijagnostici ovog oboljenja čija intepretacija ima odlučujuću ulogu u donošenju odluke o daljem lečenju.
Hiperkontraktilni jednjak
Glavni simptom ovih bolesnika je bol iza grudne kosti , dok je otežano gutanje relativno retka. Ovo oboljenje predstavlja najčešći poremećaj motiliteta kod pacijenata sa ne-srčanim bolom u grudima i prisutan je u oko 30 do 50 % bolesnika. Precizna povezanost između bola u grudima i hiperkontraktilnosti jednjaka još uvek je nepoznata. Otežavajuća okolost u dijagnostici ovih bolesnika predstavlja i činjenica da su oni obično bez simptoma kada se sprovodi manometrija jednjaka.Gornja endoskopija je normalna ali endoskopski ultrazvuk može pokazati zadebljanje mišićnog zida jednjaka. Anksioznost, depresija i disocijativni poremećaji češće se dijagnostikuju kod ovih bolesnika. Povezanost sa jakim stresom i iritacijom jednjaka (npr. kiselinski refluks) sugeriše da ove hiperkontraktilne abnormalnosti mogu biti direktno uzrokovani ovim stanjima. Lečenje ovog oboljenja je identično kao i difuznog spazma jednjaka, a sami rezultati terapije su krajnje individualni i uglavnom nepredvidivi. Hipokontraktibilni jednjak se često viđa kod pacijenata sa gastro-ezofagealnim refluksom, sugerišući da hipokontraktilni jednjak može biti posledica hroničnog kiselinskog oštećenja distalnog jednjaka. Disfagija je kod ovih bolesnika obično blaga, dok su gorušica i regurgitacija kiseline dosta učestale. Teška disfagija ukazuje na prisustvo anatomskog problema kao što su ezofagitis ili peptična striktura. Dijagnoza se takođe postavlja manometrijom jednjaka Lečenje ovih bolesnika je uglavnom usmereno na kontrolu gastroezofagealnog refluksa
Nespecifični motorni poremećaji jednjaka
Dijagnoza nespecifičnih poremećaja motiliteta jednjaka (NPMJ) se često koristi u ispitivanju pacijenata sa disfagijom i/ili bolom u grudima koji imaju abnormalne nalaze ezofagealnog motiliteta prilikom manometrije jednjaka ali ne ispunjava fiksne kriterijume za druge posebne dijagnoze. Odluka o lečenju se često zasniva na simptomatskoj terapiji, vođenoj od strane dominantnog nalaza (spazam, hipokontraktilnost, itd). Sa druge strane, mnogi NPMJ predstavljaju samo početak ili ranu fazu još uvek nekompletno diferenciranog primarnog poremećaja motiliteta jednjaka, zbog čega su redovne manometrijske kontrole kod ovih bolesnika od izrazitog zanačaja. Terapiski pristup kod svih ovih poremećaja je krajnje individualan.
Ukoliko bolujete od bolesti jednjaka, zakažite Vaš specijalistički pregled gastroenterologa.
